Pages

Sinampura yening kawentenan iwang, ngiring tureksan lan melajah sareng-sareng

Thursday 29 November 2012

LENGKARA MANUTIN SIFAT

LENGKARA MANUTIN SIFAT

Manuting ring sifatne, lengkara ring Basa Bali wenten kalih soroh, luiripun :

  1. Lengkara Lumaksana
    Yening sajeroning lengkara, kaanan kruna kria malaksana, pamekas karya sane mengpeng kalaksanayang utawi kamargiang, punika kawastanin Lengkara Lumaksana ( Kalimat Aktif ). Umpaminipun :
    Sane nglaksanayang karya dados untung bebaosan :
    • I Meme meli baas di peken
    • Belin tiange luas ka Badung
    • Para sisiane sami sedek ngawentenang bazzar ring sekolahan

    Ring lengkara-lengkarane ring luur punika, sang nglaksanayang karya sekadi : I Meme, Belin tiange, Para sisiane, sane dados unteng wiadin pokok reraosan, mawasta pikukuhing lengkara. Pikukuhing lengkara wiadin jejering lengkara punika winangun antuk kruna aran. Ring lengkara lumaksana wenten makudang-kudang soroh ipun, makadi :
    • I Bapa ngabas padang di carik
      Para prajurite nglurug panegara satrunida Anake Agung
    • Ia sedeng melaha pules
      Adine labuh uli di balene

    Lengkara nomor 1 janten nglaksanayang karya. Gumanti wenten rerincikan kewanten sane ring nomor 2 kaanan karya.
  2. Lengkara Linaksana
    Yan ring sajeroning lengkara, kaanan panandang inggih punika pikukuhing lengkara kakeniin karya kawastanin Lengkara Linaksana. Lengkara Linaksana puniki kacihnayang antuk karya sane sampun puput kalaksananyang (kalimat pasif). Aneka rupaning lengkara linaksana :
    • Lengkara Linaksana kaping 1
      Sane kapratama winangun antuk kruna kriya dados jejer
      Umpami : "Uli tuni Nyoman alih-alih titiang"
    • Lengkara Linaksana kaping 2
      Sane kaping kalih puniki winangun antuk pangater ka-, kadulurin kurna kria dados jejer.
      Umpami : "Ipun kacingak olih dane jero mangku"
    • Lengkara Linaksana kaping 3
      Sane kaping tiga puniki kacihnayang antuk wangun pangater ka-, miwah pangiring -ang, wiadin pangater ma-, sane pacang ngawetuang karya linaksana (pasif).
      Umpami : "Lulune kaentungang di tegale"

Lengkara Manuting Linggih Lan Kadaden

Lengkara Manuting Linggih Lan Kadaden

Inggih mangkin lanturang tiang indik bebaosan sane dumun. Ne mangkin tiang jagi ngicenin pepalihan lengkara sane tiosan. Dumun sampun indik Pepalihan Lengkara Manuting Sifat, ne mangkin sane tiosan. Inggih pang ten makeh tiang matur, ngiring dabdabin antuk pepalihan sane tiosan.

Lengkara manuting linggih, inggih punika :
  1. Lengkara manuting linggih winangun antuk :
    • Pikukuhin lengkara (jejering lengkara) kawangun antuk kruna aran (subyek)
    • Linging lengkara (piorahing lengkara), kawangun antuk kruna kria (predikat)
    • Panandang lengkara, kawangun antuk kruna aran (obyek = penderita atau pelaku)
    • Pidartaning lengkara, kawangun antuk kruna pidarta (pidarta indik genah wiadin dauh = keterangan tempat atau waktu)

    Ring wewidangan lengkara puniki kandugi metu : lengkara lumaksana miwah lengkara linaksana (kalimat aktif dan kalimat pasif).
    Umpaminipun :
    "I Bapa ngadep siap kurungan di peken"
    I Bapa = jejering lengkara
    ngadep = linging lengkara
    siap kurungan = panandanging lengkara
    di peken = pidartaning lengkara (keterangan)

  2. Lengkara Manuting Kadaden
    Lengkara manuting kadaden mapalih dados tetiga, inggih punika :
    • Lengkara Paripurna
    • Lengkara Sampurna
    • Lengkara Tan Sampurna

    Tegesipun soang-soang inggih punika :
    • Lengkara Paripurna :
      Inggih punika lengkara sane jangke madaging jejer, piorah, panandang, miwah pidartaning lengkara.
      Umpanipun : "I Tojan mamancing lele di tukade"
      I Tojan = jejering lengkara
      mamancing = linging lengkara
      lele = panandanging lengkara
      di tukade = pidartaning lengkara
    • Lengkara Sampurna
      Inggih punika lengkara sane mamuat jejer miwah linging lengkara.
      Umpaminipun : "Murid-muride nulis"
      Murid-muride = jejering lengkara
      nulis = linging lengkara
    • Lengkara Tan Sampurna
      Inggih punika lengkara sane marupa kruna kemanten
      Umpaminipun : "Inggih sampunang, nah, tauk, sing bani, msl"

Sor Singgih Basa

Sor Singgih Basa
Sekadi ketahe ring Bali, ritatkala i raga mawicara sareng anak tiosan, napi malih i raga durung uning sareng anake punika, i raga patut nganggen Basa Bali Alus. Sakewanten akehan truna-truni mangkin meweh ngangge Basa Bali Alus. Minab puniki santukan anak truna-truni bali mangkin sampun keni iyusan globalisasi. Nika ngeranayang akeh alit-alit mangkin ngangge Bahasa Bali campuran. Akidik Basa Bali, akidik Basa Indonesia. Nah ne mangkin titiang wantah ngecenin akidik penjelasan antuk sor singgih basa bali.

Sor singgih basa taler kabaosang anggah ungguhing basa taler kangkat kabaos unda usuk basa. Sakewanten sane lumrah kabaos ring desa pakraman inggih punika "Sor Singgih Basa".

Manut sor singgih basa sajeroning Basa Bali wenten pepalihannyane makadi :
  1. Basa Bali Alus : 
A.  Basa Bali Alus Singgih (A.Si)
o    Kruna Alus Singgih kruna alus sane kanggen nyinggihang sang singgih,
Contoh basa Alus singgih:
“I Ratu kayun ngrayunan ulam bawi?”
“Ngiring masandekan, Anake Agung ngandikain.”
“Ratu yening wenten karya ring gria, nikain titiang”
 
B.      Basa Bali Alus Sor (A.So)
·         Kruna Alus Sor kruna sane kanggen ngasorang raga, ngasorang sang sor
Contoh Basa Alus Sor:
“Titiang sampun polih mapajar ring pianakipune”
“Icen titiang nunas asiki, mangda wenten anggen titiang bukti”
“Ipun kantun nunas, jantosang dumun”

C.     Basa Bali Alus Madia (A.Ma)
·         Kruna Alus madia kruna alus sane wirasane madia
                            Conto Basa Alus Madia:
“nggih titiang ampun wusan nunas”

·                   D.    Kruna AlusMider kruna alus sane kanggen nyinggihang utawi ngasorang
                            Conto nyane:
                     “Sampun rauh saking genah makarya?”

Basa Bali sane kanggen ring desa pakraman kawangun antuk kruna-kruna sane manut ring sor singgih basa. Manut rasa basannyane kruna-kruna ring basa Baline punika wenten sane kawastanin :
  1. Kruna Alus Singgih
  2. Kruna Alus Sor
  3. Kruna Alus Madia
  4. Kruna Alus Mider
  5. Kruna Andap utawi Kapara
  6. Kruna Mider
  7. Kruna Kasar

Inggih nika akidik saking titiang antuk makudang-kudang pepalihan ring basa Bali. Antuk 'penjelasanne' soang-soang jagi icen tiang ring 'postingan' sane jagi rauh. Inggih suksma! (*bb/bsb)

Kaketus saking :
* Buku Sastra Bali
* Buku Kumuda Sari II

Satua Bawang teken Kesuna

iseng keneh iseng, dongeng sebelum tidur, sira sane kari demen ningehang satua, niki wenten Satua bali bawang merah bawang putih, yening istilah balinyane Bawang teken Kesuna, sane seneng masatua niki wenten satua nyane
 
 
Ni Bawang teken Ni Kesuna
 
"Ada tuturan satua anak makurenan, ngelah kone pianak luh-luh duang diri. Pianakne ane kelihan madan Ni Bawang, ane cerikan madan Ni Kesuna. Akuren ngoyong kone di desa. Sewai-wai geginane tuah maburuh kauma
Pianankne dua ento matungkasan pesan solahne. Tan bina cara gumi teken langit. Solah Ni Bawang ajaka Ni Kesuna matungkasan pesan, tan bina cara yeh masanding teken apine.
   Ni Bawang anak jemet, duweg megae nulungin reramanne. Duweg masih ia ngraos, sing taen ne madan ngraos ane jelek-jelek. Jemet melajang raga, apa-apa ane dadi tugasne dadi anak luh. Marengin meme megarapan di paon, metanding canang, sing taen leb teken ajah-ajahan agamane. Melanan pesan ngajak nyamane Ni Kesuna. Ni Kesuna anak bobab, male megae, duweg pesan ngae pisuna, ento makrana memene stata ngugu pisadun Ni Kesuna ane ngorahang Ni Bawang ngumbang di tukade ngenemin anak truna.
   Sedek dina anu, dugase ento sujatine Ni Bawang mara suug nglesung padi laut kayeh sambilanga ngaba jun anggon ngalih yeh. Krana ngugu munyin Ni Kesuna, ditu Ni Bawang lantas tigtiga, siama aji yeh anget tur tundena magedi.
   Ni Bwang laut megedi sambilange ngeling sigsigan. Di subane ngutang umah, neked kone ye di tukade ketemu ajak kedis crukcuk kuning. Ditu i Kedis Crukcuk Kuninge kapilasa teken unduk Ni Bawange. Ni Bawang gotola, baanga emas-emasan, marupa pupuk, subeng, kalung, bungkung, gelang muah kain sutra.
   Sesukat Ni Bawang ngelah panganggi ane melah-melah buka keto, ia nongos di umah dadongne. Tusing taen ye mulih ke umah reramanne. Kacrita jani Ni Kesuna kone nepukin embokne mapanganggo melah-melah, laut ia nakonang uli dija maan panganggo buka keto.
   Disubane orahina teken Ni Bawang, ditu laut Ni Kesuna metu kenehne ane kaliwat loba. Edot ngelahang penganggo lan priasan ane bungah buka ane gelahang embokne. Krana ento, lantas Ni Kesuna ngorahin memenne nigtig ukudane apang kanti babak belur.
   Sesubane katigtig, lantas ia ngeling sengu-sengu ka tukade katemu teken I Kedis Crukcuk Kuning. Kacrita jani I Crukcuk Kuning ngotol ukudan Ni Kesunane, isinina gumatat-gumitit. Neked jumah ditu lantas gumatat-gumititte ento ane mencanen Ni Kesuna kanti ngemasin mati.
Keto suba upah anak ane mrekak, setata demen mapisuna timpal, sinah muponin pala karma ane tan rahayu."
 
Kaketus saking buku kusumasari

Satua bali I Lutung dadi Pecalang

I LUTUNG DADI PECALANG

Kacerita I Singa madeg ratu merintah sekancan burone. I lutung dadi

pecalang wireh keto nyabra dida. I lutung mideran nabdabang kekertan jagat.
Baan kenylne mejalan kemu-mai, sedek nyongkok angut-angut naenang kiap, I
lutung tengkejut ningehang munyin kukul titir; tuk, tuk, tuk…,tuk, tuk, sepanan ia
bangun kipak-kipek liatne merengang. Kaget tepukine I Blatuk ngulkul di punyan
kayune. I lutung nyeri raosne bangras, “Ih Blatuk ngudiang iba ngukul bulus?,
tingkah ibane ene, ngerang gumine mebiayuban. Enggalang orahang teken
awake!”,

I Blatuk enggalang tuun, tumuli ngeraos dadab, “inggih jero pecalang
tiang ngukul, wireh samian biota, aru-ara nandang pikeweh, punika panjak duene
kadung Bangkok ileh-ileh ngaba tumbak poleng, sapunika taler, miwah I kekawa
setata masang jaring. Tiang nenten uning sane ngawinang, jerone sane patut
ngayunin, sampunang uju-uju duka ring dewek titian.

I Lutung kebilbilang tumuli ngelanturang mejalan sambilanga ngrengkeng,
“Apana ane ngeraniang gumine mebiayuhan?, lantas tepukina I tumisi
nyerengseng mondong umahne,! I lutung ngengalang maekan matakon “ue…
Tumisi dadi iba nyerucut mondong umah?. I Tumisi matolihang lantas mesaut,
“inggih jero pecalang, awinag titiangrarud makta umah santukan ikunang-
kunang milehang ngaba api, manah titian jejeh pet ipun nguncangan umah
titiange, samemangkin jerone tunas titian pasubayan.”

Mara keto raos I tumisine, I lutung brangkit pesan, matane barak tumuli genjanga mejalan ngalih I kunang-kunang. Suba joh pejalane, saget tepukina I kunang-kunang di tengah umahne. I Lutung nyagjagin sawireh ngucap “ ue… I kunang-kunang mai malu!”

I kunang-kunang matolihan lantas maekin. I lutung. I kunang-kunang
ngucap, nawegan jero pecalang, napi wenten karya?, dados nemben ngerereh
titian? I Lutung nengkik mamunyi, “ye… ngudiang iba tandruh ?, jani iba lakar
krangkeng awake pelih iba mailehan ngaba api, ngawinang gumine
mablayuhang, liu anake rarud ngaba umahne.”

I Kunang-kunang dabdab nyutin, ‘mangkin dumun jero pecalang. Awinag
titang ileh-ileh makta api, santukan I Beduda sadina-dina ngai bang-bang ring
margi-margine yan titian nenten makta suluh sinah titian macelempung kebang-
bange. Sane mangkin titang nunas pematut ring jerone.”
I Lutung magebras ngalih I Beduda, saget tepukina I Beduda disamping
gokne. I Lutung matkon. “Ai…, beduda corah, dadi iba ngawag-ngawag ngai
bangbang dijalane?, laksana ibane ngaenag gumi biut. I Beduda mesaut dabdab,
“mankin dumun jero pecalang,. Tetujon titian mekarya bangbang pacing anggen
titang nanem bacin I Lembune, sane mebrarakan ring margane, sinah yan
sangprabu melancarang margine bersih ngawinang ledang kayun idane. Iwangke
laksanan titange sekadi sapunika? I Lutung maplengek lantas ngerimik, “ nah
yan keto unduke, I Lembu ane gumine biut, jani awake man ngewales corah
laksanan ibene maluan. Das-dasan awke kelembu di pasihe dugas iba ngutang
awake di peragane. “ I Lutung magebrus mejalan gencang ngalih I Lembu.

Ceritayang I Lembu sedek medem-medeman ngilang padang, jeg teke I
Lutung pejalane encol, kipekane merengang I Lembu nyapa alon, “ inggih jero
pecalang lunga kija mangkin?. I Lutung mesaut bangras, “ ih, lembu, iba mula
demen ngeletehin gumi keme-mai muyagan bancin ibane, jani iba patut
kenedenda mati. Iba lakar repotan kai ring prabu Singa.

“ I Lutung laut mejalan ngerereh I Singa, diarep I singane, I Lutung masila.
I Singa ngeraos, ih I Lutung adakeh iba nepukin pakeweh nabdabang gumine?, I
Lutung mesaut nawegan sang prabu!, ipun lembu sane purun tempal ring iratu,
manah ioune mebalik, ipun jagi ngadu ring iratu. Mara keto raos I Lutung, I Sing
pedih makpak, nagih nyarap ukudang I Lembune, lantas I Singa ngalih I Lembu
kasarengin teken I Lutung.

Ceritayang I Lembu ketemu teken I Lelasan. I Lembu orahange dewekne
repotange teken I Lutung, sinah ia lakar sarape baan I Singa, I Lelasan seken
ngeraos “uduh Lembu de jejeh !, seenune kaine hidup, konden karwan iba lakar
mati, awake misadya nandingin I Singa. Buin kejepne saget teka I Singa ajak I
Lutung, I Singa nyagjagin I Lembu, I Lelasan encol ngadang I Singa sambilange
mamunyi bangras, “ ih Singa cang tandingan ci !, yan kai suba mati mara iba
dadi nyarap I Lembu. I Singa mamunyi bangras, “ ih Lelasan nyalah-nyalah kai
ngelawan iba, gediang awak ibane!, dosan I Lembu gede pesan, ia pantes kene
denda mati?? I Lelasan ngucap, “ih Singa eda iba liunan pete mai metanding.
Lawan icing. I Singa ngamuk lautnyarap, I Lelasan saget mekelid tendasne ngigel
ikutne kutal-kutil. I Singa pedih pesan laut ngengsebang nguber. I Lelasan encol
makecos ka tunggak tinge, I Singa ngangsebang. Nyerap, saget tunggak tiinge
kene sagrep, metatu bungut I Singa cuah-cuah pesu getih. I Singa nyelempoh
lantas mati. Nepukin I Singa mati I Lutung melaib bah bangun ngungsi alas
wayah.

Satua Bali I lubdaka

I LUBDAKA

Kacritayang daweg dumun, wenten juru boros, maparab I Lubdaka. Liat salap baos banggras dengkak-dengkik. Solah ngapak-apak, nyapa kadi aku. Akedik nenten madruwe manah welas asih, morosin kidang, bojog wiyadin irengan.

Nuju panglong ping pat belas Tileming Kapitu, semengan ipun sampun ka alase. Nanging asiki nenten manggihin buron. Sampunang ja buron ageng, kadi rasa lelasan ja nenten wenten medal nenten wenten kepanggih.

I Lubdaka raris ngungsi alas sane sripit. Irika kacingak wenten telaga, toyanne ening pisan, tur magading tunjung manca warna. Irika I Lubdaka maka sanja, taler nenten wenten buron sane rawuh.
Ring sampune engseb suryane, raris I Lubdaka ngrenggeng : "Yeh... enen suba sanja, yen jani I dewek mulih, kapetengan di jalan, sinah aluh I macan ngebog I dewek. Ah... paling melah dini dogen I dewek nginep ".

Sapupute I Lubdaka ngrenggeng, raris ngrereh genah nginep. I Lubdaka mongkod taru bila ageng, sane mentik ring sisin telagane. Ring carang taru bila punika ipun ngesil.

Sampun nyaluk wengi I Lubdhaka arip. Metu ajerih manah ipun, yan nyriet akedik janten runtuh nengkayak. Raris ipun ngeka naya mangda nenten arip. Daun bilane kapikpik, tur kasintungang ring telagane. Kala punika jeg marawat-rawat, I kidang sanekatumbak olih ipun ibi. I kidang maplisahan ngelur ring tanahe, naanang sakit. Taler sawat-sawat dingeh ipun, pacruet eling panak I bojog, mangelingin memene kena tumbak.

Ngancan suwe, ngancan akeh parisolah ipune marawat, kala maboros ring alase, wantah ngardi sangsaran ye I buron. I Lubdaka raris ngrenggeng : "Liu pesan I dewek lakar ngae jelek di gumine, uli jani I dewek lakar suwud maboros". Asapunika semayan ipun wengine punika.

Antuk akeh daun bilane kapikpik, tur kasintungang ring telagane, raris mabejug daun bilane marupa lingga. Lingga maka linggih Ida Sang Hyang Siwa. Tur nenten kerasa, saget sampun semengan jagate. I Lubdaka gegesonan tedun, tur budal nenten makta punapa-punapi.

Rawuh ring pondok rabine nyanggra : "Inggih... Beli... Napi mawinan wawu rawuh. Napi ke beli mangguhang baya ring alase?". I Lubdaka raris gelis nyawis: "Adi sayang... beli tusing mulih ibi, sawireh beli kanti ka sanja, abesik tusing maan buron. Jengah keneh beline, lantas ngungsi alas sripit, ditu masih tusing ada buron.

Tur tusing marasa saget suba sanja. Yen beli mulih jejeh kapetengan di jalan, tur elah I macan ngebog dewek beli. Ento kerana beli nginep di tengah alase, duwur punyan bilane beli ngesil, magadang nganti ka lemah. Sambil magadang beli ngenehang dewek, sujatine jele pesan solah beli ane suba. Beli langgane mancut pramanan I buron. Ia i buron sujatine patuh cara I raga, ia masih mabudi idup. Ento kerana ane jani, beli lakar suwud maboros. Beli suwud ngambekang solah mamati-mati, ane madan Himsa Karma".

Ngawit punika I Lubdaka wusan maboros, tur geginan ipun sane mangkin, wantah matetanduran ring tegale. Pikolih matetanduran, anggen ipun ngupapira pianak somah.

Kacrita ring sampun I Lubdhaka lingsir, tur tiben sungkan raat pisan raris seda. Raris pianaknyane ngupakara layon I Lubdaka, Ngaben lantur Nyekah manut dresta.
Sampun puput pulah palih ngupakara, atman I Lubdaka raris malesat ka niskala,

tur sampun rawuh ring teleng marga sanga. Ring teleng marga sanga, atman I Lubdaka bengong, santukan ten uning ring genah jagi katuju. Daweg punika raris rawuh cikrabala akeh pisan, sahasa ngoros atman I Lubdaka, raris katur ring Ida Sang Hyang Suratma, ida pinaka dewa nyurat solah atmane.

Ida Sang Hyang Suratma raris mataken: "Eh... cai atma... nyen adan caine? Apa gaen caine di mercepada? Lautang jani cai matur teken manira".

Atman I Lubdaka raris matur sada ngejer: "Inggih... Ratu... titiang mawasta I Lubdaka. Karyan titiang ring jagate wantah maboros".

Wawu asapunika atur I Lubdaka, raris Ida Sang Hyang Suratma mawecana: "Eh... Lubdhaka... yen keto solah cai, ento madan Himsa Karma. Jele pesan solah cai. Ane jani sandang dosan caine, malebok dikawahe satus tiban".

Puput Ida Sang Hyang Suratma mangucap, raris cikrabala sami ngoros atman I Lubdaka kabakta ka kawah Candra Goh Muka. Rawuh ring teleng margi, tan pasangkan rawuh Surapsara akeh pisan melanin atman I Lubdaka.

Para cikrabala raris mataken, "Eh... Surapsara, ngudiang I dewa melanin atman I Lubdaka ane setata masolah corah di gumine?".

Surapsara sami mangucap, "Eh... cikrabala, apang i dewa tatas, tiang kandikayang olih Ida Hyang Siwa, mendak atman I Lubdhaka".

Yadiastun Ida Sang Hyang Siwa, sane ngarsayang atman I Lubdaka, cikrabala sami nenten kayun nyerah, santukan para cikrabala, pageh ngamel swadharma, mayang-mayang atma sane corah. Punika mawinan atman I Lubdaka, kukuh kagamel. Raris metu yuda
rames. Kasuwen-suwen kasor cikrabala sami. Atman I Lubdaka kagayot olih Surapsara, kagenahang ring joli emas.

Nenten suwe pamargin Surapsara sami, sampun rawuh ring Siwa Loka, raris atman I Lubdaka, katur ring Ida Sang Hyang Siwa.
Ida Sang Hyang Yama mireng indik asapunika, raris gelis tangkil ring Ida Sang Hyang Siwa. Sampun rawuh ring ajeng Ida Sang Hyang Siwa, raris Ida Sang Hyang Yama matur, "Inggih... Ratu Sang Hyang Siwa, I ratu sane ngardi awig-awig jagat, yan masolah becik polih linggih sane becik, yan masolah kawon polih linggih sane kawon. Raris I Lubdaka, sekala solah ipune kawon pisan, ngambekang solah mamati-mati. Dados ipun sane icen I Ratu linggih becik?. Yan puniki margiang I Ratu, janten katulad olih panjake sami, tur janten rug jagate".

Asapunika atur Ida Sang Hyang Yama, ten cumpu ring pamargin Ida Sang Hyang Siwa, ngicen I Lubdaka linggih becik.
Wawu asapunika atur Ida Sang Hyang Yama, raris Ida Sang Hyang Siwa nyawis, "Uduh... Dewa Sang Hyang Yama, eda Dewa salit arsa ( iwang penampen ). Saja I Lubdaka masolah Himsa Karma, nanging nuju Panglong pat belas Tilem Kapitu, ia suba ngelar brata, anggona nglebur dosane makejang".

Mireng bawos Ida Sang Hyang Siwa asapunika, ngancan nenten tatas Ida Sang Hyang Yama, raris Ida mangucap malih, "Inggih... Ratu Bethara, titiang pedas pisan, daweg punika I Lubdaka, wantah magadang ka lemah. Dados ipun wantah magadang, kabawos ipun ngelar brata?".

Ida Sang Hyang Siwa raris gelis nyawis, "Uduh... Dewa Sang Hyang Yama, mangkin nira nartayang indik i manusa. I manusa sujatine damuh sane sering lali. Lali maring raga, tur lali ring Ida Sang Hyang Widhi. Antuk laline mangliput, mawinan kenehne sering paling, mawastu sering masolah dursila. Raris antuk majagra utawi magadang Nira ngajahin manusa mangda eling ring raga. Majagra kalaning panglong pat pat belas, Tileming Kapitu. Sedeng becik daweg punika, nira ngelar yoga, mawinan duk punika kaucap rahina Siwa Ratri. Sane mangkin manira jagi nartayang, indik Bratha Siwa Ratri salanturnyane, majagra wewehin upawasa. Upawasa ten keni pangan kinum. Raris bratha Siwa Ratri malih siki, sane kabawos pinih utama, majgra, upawasa lan monobrata. Monobrata inggih punika meneng ening".

Ida Sang Hyang Yama malih masabda, "Inggih Ratu... titiang meled uning, napi mawinan ring Panglong pang pat belas, Tilem Kapitu, kanggen galah utama nangun bratha?".
Ida Sang Hyang Siwa raris masabda, "Suksman Tilem Kapitu inggih punika sekalane jagate kapetengan, maka niasa manah peteng. Sane ngardi manahe peteng wenten pepitu. Mangkin jagi dartayang nira saka siki.

1. Kaping siki SURUPA, punyah antuk goba jegeg wyadin bagus.
2. Kaping kalih DHANA, punyah antuk sugih arta brana.
3. Kaping tiga GUNA, punyah antuk kawagedan.
4. Kaping papat KULINA, punyah antuk wangsa lwih.
5. Kaping lima YOWANA, punyah antuk merasa nedeng teruna.
6. Kaping enem SURA, punyah antuk tuwak wyadin arak, miwah salwir tetayuban sane ngranayah      punyah, rawuhing ring salwiring Narkoba sami.
7. Kaping pitu KASURAN, punyah antuk merasa dewek wanen.

Pepitu sane ngawe manah peteng, sane ngawe manah paling, punika mawasta Sapta Timira. Kapetengan manah punika sane patut galangin antuk majagra, mangda I raga ten masolah dursila".
Sane mangkin manira jagi nartayang tata krama ngelar Bratha Siwa Ratri, mangda asuci laksana riin.
"Raris ring sampune sandyakala, ngunggahang pejati lan daksina, ring Sanggah Kamulan. Ring ajeng ngastawa katur upakara sesayut, pangambeyan, prayascita, lingga saking sekar widuri putih, aledin antuk dawun pisang kayu".
Raris ulengan kayune ring Ida Sang Hyang Siwa sane malingga ring linggane, lingga punika maka linggih Ida Sang Hyang Siwa.

Ring sampune tengahing wengi malih ngastawa. Kalaning wengi mangda nenten arip, gita Lubdhakane tembangan, becik anggen suluh urip, mangda ten kantun masolah dursila".
Wawu asapunika bawos Ida Sang Hyang Siwa, wawu raris Ida Sang Hyang Yama tatas,
raris Ida mawecana, "Inggih... Ratu Maha Luwih, titiang matur suksma ring I Ratu, I Ratu ledang nartayang indik brata Siwa Ratri sajangkepnyane, mawinan titiang tatas uning kawyaktyanne. Sane mangkin tityang nglungsur pamit ring anggan I Ratu". Puput matur raris Ida Sang Hyang Yama budal mawali ka Yama Loka.

Satua Bali Nang Cubling

NANG CUBLING

Kacrita di desa anu ada anak mapungkusan madan Nang Cubling. Sedek dina ia masangin bojog di tukade, lantas ada bojog gede teka tur matakon,
“Nang Cubling, basang apa ento kaumbah?”
Nang Cubling masaut, “Basang I Lut.”
I Bojog tusing buin matakon, nglantas magedi. Buin kesepne buin ada bojog gede teka, masih ia matakon,
“Nang Cubling basang apa ento kaumbah?”
Nang Cubling masaut, “Basang I Lut.”
I Bojog lantas magedi. Liu bojoge teka matakon, nanging pasaut Nang Cublinge patuh dogen.


Critayang jani ada bojog cenik matakon,
“Nang Cubling, basang apa ento kaumbah?”
Nang Cubling masaut, “Basang I Lut.”
I Bojog buin nyekenang, “I Lut ento celeng?”
Nang Cubling nyautin, “Tusing I Lut ento, I Lut, I Lut, I Lut... tung.”
I Bojog buin nakonang, “Apa, kerasang te!”
Nang Cubling nyautin, “I Lut, I Lut, I Lut, I Lutung!”

Mara I Bojog ningeh munyin Nang Cublinge ngorahang I Lutung, lantas ia malaib morahan teken timpalne. Tusing makelo liu bojoge teka, lakar ngrejek Nang Cubling. Lantas malaib Nang Cubling tur morahan teken kurenanne. Nang Cubling lantas katunden marurub baan kasa. Buin kejepne teka bojog ajaka liu pesan, dapetanga Men Cubling ngeling. Bojoge lantas matakon, “Ih Men Cubling, nguda ngeling?”
Men Cubling masaut, “Kurenan icange ia mati.”
I Bojog masaut, “Ento apa ya di balene?”

I Bojog makejang kemo, tur ngungkab rurub Nang Cublinge, dapetanga Nang Cubling nylempang, tusing makrisik-krisikan. Makejang bojoge ngaden Nang Cubling saja mati. Men Cubling lantas ngomong, “Ih Bojog makejang, tulungin ja icang ngae bangbang ane gede tur dalem, lakar tongos nanem bangkene Nang Cubling!” lantas bojoge makejang ngae bangbang gede tur dalem. Sedek bojoge ngeduk bangbange, lantas Nang Cubling bangun nyemak bedeg anggona nekepin bangbange. Men Cubling ngenggalang nyemak yeh anget, anggona nyiam bojoge. Dadi bojoge makejang mati, lantas bangbange kaurugin.

Satua Bali Cupak Gerantang

Iseng  keneh iseng, surving di dunia maya,,, taraa ngamolihin satua bali Cupak teken Gerantang, dumogi cerita puniki wenten kawigunannyane.

CUPAK TEKEN GRANTANG

Ada katuturang satua, I Cupak teken I Grantang. Menyama ajaka dadua. I Cupak ane kelihan, I Grantang ane cerikan. Goba lan parilaksanan kaka adi punika doh pesan matiosan. I Cupak gobane bocok, kumis jempe, kales, brenges, lan bok barak keke alah duk. Basang gede madaar kereng pesan. Nanging joh bina ajaka adine I Grantang. I Grantang pengadegne lanjar, goba alep bagus, asing-asing anake ngantenang makejang ngedotang. Kemikane manis tur anteng magarapan.

Kacarita sedek dina anu, i Cupak ajak I Grantang matekap di carike, I Grantang matekap nututin sampi, nanging i Cupak satate maplalianan dogen gaene. Tusing pesan I Cupak ngrunguang adine magae. Disubane I Grantang suud matekap mara I Cupak teka uli maplalianan. Yadiastun keto bikas beline masih luung penampene I Grantang. I Grantang ngomong munyine alus tur nyunyur manis.

"Kemu beli malunan mulih tiang lakar manjus abedik. "Icupak masaut gangsar,"Lamun keto kola lakar malunan mulih, adi. I Cupak laut majalan mulih. Disubane joh liwat uli sig I Grantange manjus, ditu lantas I Cupak makipu di endute kanti awakne uyak endut. Disubane keto, I Cupak nutugang majalan ngamulihan saha jlempah jlempoh.

Kacarita ane jani i Cupak suba neked diwangan umahe, ditu laut I Cupak gelur-gelur ngeling. Meme bapane tengkejut ningehin eling panakne tur nyagjag laut nakonin,"Cening-cening bagus Wayan Cupak anake buka cening ngudiang cening padidi mulih buine blolotan, men adin ceninge I Made Grantang dija?" Disubane keto petakon reramane, laut masaut i Cupak sambilange ngeling. "Kene ento bapa lan meme Kola anak uli semengan metekap dicarike I Grantang anak meplalianan melali dogen uli semengan, buine ia ento ngenemin anak luh-luh dogen gaene". Mara monto pesadune I Cupak bapane suba brangti teken I Grantang. Suud keto laut bapane ngrumrum I Cupak. "Nah, mendep dewa mendep, buin ajahan lamun teka I Grantang lakar tigtig bapa, lakar tundung bapa uli jumah. "Lega pesan kenehne I Cupak ningeh bapane pedih teken I Grantang. Apang tusing ketara dayane jele, I Cupak pesu ngaba siap lakar mabongbong.

Ane jani kacaritayang I Grantang suba ngamulihang uli carik genah ipun magarapan. I Grantang majalan jlempah jlempoh kabatek baan kenyelne kaliwat. Tan kacaritayang malih kawentenang ipun ring margi, kancit sampun neked jumahne. Duk punika sahasa bapane teka nyag jag nyambak tur nigtig. Bapane ngomong bangras. Makaad cai makaad Grantang, nirguna bapa ngelah panak buka cai. Goba melah, solah jele, tur tuara demen nyemak gae, men nyak adung goba ajaka bikase? Dija cai maan ajah-ajahan keto? " I Grantang ngeling sigsigan merasa teken dewek kena pisuna. Ngomong laut I Grantang, sakewala raosne pegat-pegat duaning sambilange ngeling. "Nah, Bapa yan suba keto keneh bapane, nundung anake buka tiang....uli jumah, tiang nerima pesan tresnan bapane ento. Dumadak-dumadik sepatilar tiang uli jumah bagia idup bapa miwah belin tiange I Cupak.

Amonto I Grantang ngomong teken bapane laut majalan makaad uli jumah. Lampah laku pajalane I Grantang tur jlempah-jlempoh pejalane kabatek baan naanang basang seduk. Sakit saja kenehne I Grantang ningeh munyin bapane abuka keto. Disubane joh I Grantang liwat, teka lantas I Cupak turnakonang adine I Grantang. "Meme...Bapa...adin kolane dija? " Mesaut laut bapane, "Adin I Dewane suba tigtig bapa tur suba tundung bapa uli jumah. Jani apang tawange rasan mayusne ento." Mara keto pasaut bapane I Cupak ngeling gelur-gelur tur mamunyi : "Ngudiang ketang bapa adin kolane. Dadi tundung bapa adin kolane, dija jani alih kola adin kolane ...anak kola ...anak ... anak kola ane mayus magae, ngudiang adin kolane tundung bapa?" Ningeh munyin I Cupake keto dadi engsek memen bapane, merasa teken dewek pelih. "Jani kola lakar ngalih adin kolane, lakar abang kola takilan!" Masepan-sepan memene ngaenang I Cupak takilan.

Kacarita jani I Cupak ninggal umah ngalain memen bapane lakar ngruruh I Grantang. Gelur gelur I Cupak ngaukin adine Adi....adi....adi..Grantang ... ene kola teka ngaba takilan ..Adi!" Cutetin satua, bakat bane ngetut adine, tepukina ditengah alase. Ditu lantas I Cupak ngidih pelih teken adine. Adi jalan mulih adi, ampurayang Beli adi, jalan adi mulih!" I Grantang mesaut alot, "kema suba Beli mulih padidi, depang tiang dini naenang sakit ati, diastun tampin tiang mati.Apa puaran tiange idup tusing demenin rerama. "Disubane buka keto pasaut adine laut nyawis nimbal natakin panes tis, suka duka ajak dadua. Jalan mareren malu adi, kola kenyel pesan nugtug adi uli jumah. Ene kola ngaba takilan, jalan gagah ajak dadua. "I Cupak lantas nunden adine ngalih yeh, "Kema adi ngalih yeh, kola nongosin takilane dini. "Nyrucut I Grantang ngalih yeh. Disubane I Grantang liwat joh, pesu dayane I Cupak lakar nelahang isin takilane. Sepan-sepan I Cupak ngagah takilane tur daara telahanga. Sesubane telah, kulit takilane besbesa tur kacakanga di tanahe. Nepukin unduke ento lantas I Cupak dundune teken I Grantang. I Cupak mani-mani kapupungan. "Aduh adi apa mesbes takilane ne? Bes makelo Adi ngalih yeh kanti takilane bakat kalain pules. Nah ne enu lad-ladne jalan gagah ajak dadua."Disubane ada raosne I Cupak buka keto laut masaut I Grantang, "Nah daar suba beh, tiang tusing merasa seduk" I Cupak medaar padidiana, ngesop nasi nginem yeh, celekutang nitig tangkah, suud madaar I Cupak taagtaag nyiriang basang betek.

Disubane I Cupak ajaka I Grantang maan mareren laut ngalanturang pejalane. Kacarita ane jani I Cupak lan I Grantang neked di Bencingah Puri Kediri. Di desane ento suung manginung, tusing ada anak majlawatang. Pejalane I Cupak ngetor kabatek baan jejehne, jani suba neked kone ia di jaba puri Kedirine, ditu I Cupak nepukin peken. Di pekene masih suung manginung tuah ada dagang nasi adiri buina mengkeb madagang. Ngatonang unduke buka keto, ditu laut I Grantang metakon teken dagange ento, "Nawegang jero dagang nasi, titiang matur pitaken, napi wastan jagate puniki, napi sane mawinan jagat druwene sepi. I Dagang nasi masaut, Jero, jero anak lanang sareng kalih jagate puniki mawasta jagat Kediri. Jagat puniki katiben bencana. Putran Ida Sang Prabu kapandung olih I Benaru. Ida Sang Prabu ngamedalang wecana, sapasiraja sane mrasidayang ngrebut putran gelahe tur mademang I Benaru jagi kaadegang agung ring jagate puniki. Wantah putrin Ida sane kaparabiang ring sang sane prasida mademang I Benaru.

I Cupak masaut elah, "ah raja belog kalahang Benaru. Kola anak suba bisa nampah Benaru. Eh dagang, kema orahang teken rajabe dini. Bantes Benaru aukud elah baan kola ngitungang". I Grantang megat munyin beline, "Eda Beli baas sumbar ngomong, awak tusing nawang matan Benaru. Patilesang raga beline digumin anak. "Sakewala I Cupak bengkung ngelawan tur tuara ngugu munyin adine. "Adi baas setata, adi mula getap. Kalingke nampak ngadeg gumi, baanga ngidih nasi dogen beli nyak ngematiang I Benaru. "I Grantang nglanturang munyine teken jero dagang nasi. "Inggih jero dagang nasi durusang uningan marika ring Ida Sang Prabu. Titiang jagi ngaturang ayah, ngemademang ipun I Benaru. "Duaning asapunika wenten pabesene I Grantang, laut I dagang nasi gagesonan nangkil ka puri. Nganteg ring puri I Dagang nasi matur, "Inggih Ratu Sang Prabhu sasuhunan titiang, puniki wenten tamiu sareng kalih misadia jagi ngemademang I Benaru.

Riwawu asapunika atur I Dagang nasi, premangkin ledang pisan pikayun Ida Sang Prabhu. Raris Ida Sang Prabhu ngandika, " Ih memen cening, yen mula saja buka atur men ceninge, lautang kema tunden ia tangkil ka puri apang tawang gelah!" Sesampune wenten renteh wacanan Ida Sang Prabhu,'I Dagang nasi jek ngenggalang ngalih I Cupak teken I Grantang. Nganteg di peken dapetange I Cupak masehin lima mara suud madaar. I Grantang kimud kenehne nepukin beline setata ngaba basang layah. I Grantang laut ngomong. "Nawegang jero dagang belin tiange iwang ngambil ajengan, mangda ledang jero ngampurayang santukan titiang nenten makta jinah. "I Cupak masaut, "Saja kola nyemak nasi, ampura kola, tusing sida baan kola naanang basang layah. "I Dagang nasi anggen kenehne ningeh munyine I Grantang. Munyin I Cupake tan kalinguang. I dagang nasi laut nekedang pangandikan Ida Sang Prabhu, apang tangkil ajaka dadua. Sesampune katerima pabesene punika olih I Dagang nasi.

Teked di puri hut panjake pati kaplug melaib, kadene I Benaru. Kacrita sane mangkin I Cupak lan I Grantang sampun tangkil ring ajeng Ida Sang Prabhu raris Ida Sang Prabhu ngandika, "Eh cai ajak dadua cai uli dija, nyen adan caine?" I Grantang matur dabdab alon,"Nawegang titiang Ratu Sang Prabhu, titiang puniki wantah jadma nista saking jagat Gobangwesi. Munggwing wastan titiang wantah I Grantang, niki belin titiange mewasta I Cupak. Titiang jagi matetegar nyarengin sewayambarane puniki ngamademang ipun satrun palungguh I Ratu I Benaru. Konden suud aturne I Grantang saget sampun kasampuak olih I Cupak, tur ngomong kene, "Kola seduk, kola lakar ngidih nasi abetekan. Basang kolane layah. Suud keto I Cupak ajak I Grantang mapamit. Ida Sang Prabhu mapaica cincin mas masoca mirah teken pajenengan puri Kediri. Ento pinaka cirin I Grantang dados utusan.

Gelisang carita I Cupak kebedak-bedak, lantas nepukin telaga linggah tur bek misi yeh. Ditu lantas I Cupak morahang teken adine. "Adi...adi Grantang mareren malu, kola kenyel tur bedak pesan, kola lakar ngalih yeh ditu di telagane. "Kasautin laut pamunyin Beline teken I Grantang, "Eda beli ditu ngalih yeh, ento anak yeh encehne I Benaru tusing dadi inem, beli, "Ningeh munyin adine keto I Cupak makesiab ngatabtab muane putih lemlem. I Grantang nutugang majalan. I Cupak buin nepukin gegumuk maririgan. Ditu buin I Cupak matakon teken adine, "Nyen ane ngae gunung gunungan dini adi?" sambilange maklemir I Grantang nyaurin petakon beline. "Ene tusing ja gunung-gunungan beli, ene mula tuah taine I Benaru beli. I Cupak makraik baan takutne. "Aduh mati jani beli adi, yan mone geden taine, lamun apa ja gedene I Benaru, adi?. Jalan suba mulih adi. I Grantang nguncangang majalan ngungsi Guane I Benaru. I Cupak bejag bejug nutug I Grantang.

Kacaritayang sane mangkin I Cupak ajaka I Grantang suba teked di sisin goane I Benaru. Umah I Benaru ditengah goane. I Cupak laut ngomong " Adi .... kola tusing bani tuun adi, adi dogen suba masiat ngelawan I Benaru. Kola ngantiang dini. Kewala ngidih olas kola teken adi, tegul kola dini adi! " Bincuh I Grantang ngalih tali anggona negul I Cupak. Disubane suud I Grantang negul beline, I Grantang laut matinget teken beline, "Ene tingalin tumbake buin ajahan beli, yan bah kangin tumbake ento pinaka cirin tiange menang di pasiatan. Sakewala yan bah kelod tumbake, ento pinaka cihna tiang kalah. "Suud matinget, teken beline, I Grantang laut tuun ka goane.

Teked di tengah goane dapetange I Benaru nagih melagandang Raden Dewi. I Benaru matolihang tur matbat I Grantang. " "Eh iba manusa cenik, wanen iba teka mai, Yan iba mabudi idup matulak iba mulih ! " Disubane keto ada munyine I Benaru, laut I Grantang masaut wiring, "Apa..apa..orahang iba Benaru? Kai teka mai mula nyadia lakar ngalahan iba, tur kai lakar mendak Raden Dewi putran Ida Sang Prabhu. Kai lakar ngiring Ida ka Puri. " I Benaru lantas ngelur brangti laut ngamuk. Ditu I Grantang mayuda ngajak I Benaru. Sangkaning kepradnyanan I Grantang mayuda, dadosne I Grantang polih galah nebek basangne I Benaru nganti betel antuk keris pajenengan purine. I Benaru ngelur kesakitan basangne embud mebrarakan.

Kacrita ane jani, I Cupak baduuran ningeh I Benaru ngelur. I Cupak pesu enceh, tur tategulane telah tastas. Ditu lantas I Cupak inget teken patingetne I Grantang. Ningalin lantas tumbake ento suba bah kangin. Mara I Cupak masrieng kenehne liang. I Cupak laut ngomong, " Adi...adi Grantang antos kola Adi. Yan kola tusing maan metanding ngajak I Benaru jengah kola, Adi. " I Grantang laut ngomong uli tengah goane teken I Cupak. "Beli tegarang entungan tali bune ka goane! "Disubane ada raos adine buka keto laut I Cupak ngentungan taline ento. Ditu lantas I Grantang ngelanting ditaline apan ngidang menek. I Grantang sambilange ngamban Raden Dewi. Disubane I Grantang lan Raden Dewi nengok uli ungas goane, gegeson pesan I Cupak nyaup Raden Dewi tur sahasa megat tali ane glantingine baan I Grantang. Duaning tali bune kapegatang, ditu lantas I Grantang ulung ngeluluk ditengah goane. Semaliha Ida Raden Dewi kasirepang olih I Cupak di batan kayune satonden megat tali bune ento.

Kacaritayang sane mangkin, I Cupak ngiring Ida Raden Dewi nuju Puri Agung. Tan kacaritayang kawentenang Ida kairing baan I Cupak ring margi, kancit sampun rauh Ida ring Puri. Ida Sang Prabhu ledang kayune tan siti, digelis raris nyaup Raden Dewi. Ida Sang Prabhu raris matemuang Ida Raden Dewi teken I Cupak sawireh I Benaru suba mati. I Cupak matur ring Ida Sang Prabhu, I Grantang sampun padem, kapademang oleh I Benaru. I Cupak mangkin kaadegang Agung ring Puri.

Kacaritayang sane mangkin I Cupak sampun madeg Agung ring Puri. Makejang panjake keweh, duaning sasukat risapa madeg I Cupak sadina-dina panjake makarya guling.

Sane mangkin iring menengang abosbos cerita sapamadeg I Cupak, iring sane mangkin caritayang kawentenang I Grantang ring tengah goane. I Grantang grapa-grepe bangun nyelsel padewekan. "Raturatu Bhatara nguda kene lacur titiange manumadi?" Kasuen-suen dados metu rincikan naya upanaya I Grantang bakal nganggon tulang I Benarune menek. I Grantang ngragas tur makekeh pesan menek. Sakewanten sangkanin sih Ida SangHyang Parama Kawi I Grantang nyidayang ngamenekang. I Grantang jadi suba neked di baduuran. I Grantang lantas nugtugang pejalane nuju je puri. Gelisang carita I Grantang suba neked di puri. Ditu lantas I Grantang ngomong teken panyeroan I Cupake, "Jero tulung titiang, titiang jagi tangkil matur ring Ida Sang Prabhu. "Malaib panyroane ka puri nguningayang unduke punika teken Raden Cupak. I Cupak inget teken adine ane enu digoane. Ditu lantas I Cupak ngelur nunden panjake ngejuk tur ngulung aji tikeh tur ngentungang ka pasihe.

Kacarita buin manine Pan Bekung memencar di pasihe ento. Uling semengan nganti linsir sanje memencar tusing maan be naang aukud. Ngentungan pencar tanggun duri, pencare marase baat, mare penekanga bakatange tikeh. Buin Pan Bekung mulang pencar buin bakatange tikehe ane busan. Gedeg basang Pan Bekunge, laut tikehe abane menek tur kagagah. Makesiab Pan Bekung ningalin jadma berag pesan. Pan Bekung enggalang ngajak anake ento kepondokne. Teked dipondokne pretenina teken Men Bekung. Sewai-wai gaenange bubuh, uligange boreh. Dadosne sayan wai sayan misi awakne I Grantang. Dadi kendel Pan Bekung ajak Men Bekung iaan unduk panak truna tur bangus. Di subane I Grantang seger ditu lantas I Grantang ngae tetaneman. Megenepan pesan bungane tanema. Disubane bungane pada kembang, I Grantang ngalap bungane ento tur adepa teken Men Bekung ka peken. Sadinadina saja geginane I Grantang metik bunga lan Men Bekung ngadep.

Kacarita ane jani ada wong jero uli puri Kediri lakar meli bunga. Makejang bungane Men Bekung belina baan wong jerone ento. Disubane suud mablanja lantas wong jerone ento ka puri ngaturang bunga. Bungane ane kaaturang katerima olih Ida Raden Dewi. Mara kearasan oleh Raden Dewi dadi merawat rawat anak bagus dibungane.

Eling lantas Ida teken I Grantang anak bagus ane ngamatiang I Benaru. Ida Raden Dewi raris metaken teken wong jerone. "Eh Bibi bibi Sari dija nyai meli bungane ene?"buin mani ka pasar apang kacunduk teken dagang bungane ene." Manine kairing Ida Raden Dewi lunga, matumbasan ka pasar.Gelisang carita raris kapanggih Men Bekung nyuun kranjang misi bunga mewarna warni. Raden Dewi raris nampekin. Kagiat Raden Dewi nyingak bungkung mas masoca mirah ane anggone teken Men Bekung. Bungkunge ento wantah druwen Ida Sang Prabhu lingsir, ane kapicayang teken I Grantang. Ngaksi kawentenane punika, raris Raden Dewi ngandika teken Men Bekung. "Uduh Meme, titiang matakon, dija umah memene?' Ajak gelah melali kema ka umah Memene apang gelah nawang. " Gelisang carita Ida Raden Dewi sampun neked di pondok Men Bekung. Pan Bekung kemeg-megan sinambi ngadap kasor saha nyambang sapangrauh Ida Raden Dewi. Ningeh Bapane makalukang tur epot laut I Grantang nyagjag. Ditu lantas I Grantang matemu teken Raden Dewi. Rikanjekan pinika Ida Raden Dewi nyagjag tur mlekur I Grantang sinambi nangis masasambatan, "Aduh Beli mgudal las beli ngutiang tiang. Ngudiang beli tusing ka puri tangkil ring Ida Sang Prabhu." Sasampune wenten ketel wacanan Ida Raden Dewi raris I Grantang nyawis tur matur dabdab alon, ngaturan parindikan pajalan sane sampun lintang.

Kacaritanyang mangkin I Grantang sareng Ida Raden Dewi suba neked di puri. Sang Prabhu maweweh meweh ledang kayun Idane nyingak putrane anut masanding ajaka I Grantang. Kacaritayang mangkin I Cupak katundung uli puri. I Grantang mangkin kaadegang agung ring puri. Sasukat I Grantang madeg agung, jagate gemuh kerta raharja. Panjake sami pada girang pakedek pakenyung duaning suud ngayahin raja buduh.

I Lutung Teken I kambing

Sane mangkin titiang jagi nyurat indik satua bawak, sane mamurda I Lutung Teken I Kambing, dumogi wenten pikenohnyane.

Satua Bali I Lutung Teken I Kambing


Critayang I Lutung malali-lali di sisin alase tepukina I kambing sedek medem beten kayune ngrembun. I Lutung munyine manis nyapatin, "yeh sedeng melaha I Kambing dini. Jalan mesekaa ngae abian kacang lindung. Manian apa ada pupunin !" I Kambing nyautin dabdab, "kenken baan nabdabang apang nyak manut paedumane ? Mani puan apang eda ngranayang rebat matimpal".

I Lutung munyinne getar nyauitin. "kene ento kambing, saluir edon iba ane ngelahang, sekancan buah wake ane muponin. Asing ane lenyok teken subaya apang tusing nepukin rahayu". I Kambing manggutan sarwi ngomong, "nah wake ane nyadia nginutin munyin ibane".


suba pragat subayane ajak dadua, lantas ngawitin ngae abian. I kambing ngedeng tenggala, I Lutung ngatehang uli duri. I Kambing tundune telah kapecutin, kanti balan-balan pajlantah, sasubane lanyah ajaka dadua seleg mamula kacang.

Critayang jani suba mentik melah kacange, sabilang medon amaha baan I Kambing, "bah yen kene undukne pocol makaronan ngajak I Kambin ? Buin pidan kacange lakar mebuah ? Makejang done liglig amah kambing.

Kaketus saking : Buku Pupulan Satua Bali

 

PIDATO BASA BALI RAHAJENG RAINA GALUNGAN LAN KUNINGAN



Om swastyastu,
Ida dane para semeton sane banget wangiang titiang, sadurung titiang matur-atur amatra pinih riin titiang ngaturang "Rahajeng Rainan Jagat Galungan lan Kuningan".

Titiang rumasa bagia pisan polih matemu ring ida dane para semeton sinamian ring rahinane mangkin. tetujon pawilangane mangkin tan lian wantah jagi nguningayang indik nyanggra raina galungan sane jagi rauh. Sakewanten ampurayang pisan yan prade wenten makatuna langkung antuk titiang nyritayayang, titiang nunas geng rna sinampura. Sane jagi bahbahang titiang, inggih punika:
       1. Tetujon ngadayang pangabaktian raina Galungan,
       2. Runtutan pemargi palaksanaan raina Galungan punika.

Yan mungguing tetujon
ngadayang pabaktian raina Galungan punika, lianan ring ngadayang pabaktian ring Ida Sang Hyang Widhiwasa, ring para leluhur minakadi para pitara-pitari, para dewatan iragane maka sami, pamekas ngadayang patingetan raina kamolihan dharma kalawan adharma.

Rauhnyane rahina Galungan punika nangken 6 sasih utawi 210 rahina, inggih punika ri nuju Buda Kliwon wuku Dungulan.

Mungguing runtutan pula pali rahina Galungan punika ngawitin sugihan Jawa, Sugihan Bali ri kenjekan rahina wrespati miwah Sukra wuku sungsang. tigang rahina sadurung Galungan kawastanin Panyekeban. ring rahina punika iraga patut ngawas raga, saantukan Shang Hyang Kala Tiga sampun turun, gumanti ngurabeda iriki ring jagate. kalih rahina sadurung Galungan kawastanin Penyajan, iraga taler mangda becik-becik makta pepineh, wicara miwah laksana mangda tan keni goda olih Sang hyang Buta Dunggulan. Benjangnyane kawastanin Panampahan, irika iraga matetampahan, minakadi: bawi, ayam, miwah sane lian-lianan jagi kaanggen aturan ring rahina Galungan punika. saantukan ring rahina Galungan punika Sang Hyang Kala sane mamurti, punika awinan kekaryanang caru lan abia kala mangda tan ngrudeg ring jagate.

Ring rahina Galungan punika taler karentebin antuk penjor, katancebang ring ajeng lawangan pekarangane, pinaka lambang gunung Semeru utawi gunung Agung. Penjor puniki wawu dados kecabut sewusan Buda Kliwon Paang sane lumbrah kaucapang"Pegat Wakan", saantukan ring rahina punika sampun wusan bebratane laminipun abulan pitung rahina (=42 hari).

Inggih wantah asapunika prasida antuk titiang mahbahang indik rahina Galungan punika.

Om santih santih santih Om

"Kaketus saking: Aneka Rupa Pidarta BASA BALI olih  I Nengah Tinggen

Entri Populer